Сè е вистина

О јас, човек со лабава верба толку долго!
Стоејќи отстрана - одречувајќи го својот удел толку долго;
Само денеска свесен за збиената, сегдераспослана вистина;
Откривајќи денес дека не постои лага, ни облик на лага, и дека не може да ја има туку дека и таа расте неминовно од себе како што тоа го чини и вистината,
Или како секој закон на земјава, или како што тоа го чини секое природно создавање на земјава.

(Ова е необично и може да не биде сфатено веднаш - Но мора да биде сфатено;
Јас чувствувам во себе дека ги претставувам измислиците еднакво како и останатите,
И дека вселенат тоа го чини).

Каде пропаднала некоја совршена вратка, рамнодушна на лага или на вистина?
Да не е таа на земјава, или во водата ил огнот? или во духот човечки? или во месото и крвта?

Медитирајќи меѓу лажливци, и повлекувајќи се неумоливо во себе, јас гледам после сè дека не постојат навистина лажливци ни лаги,
И дека сè си има своја совршена вратка - И она за што се вели дека е лага е совршена вратка,
И дека секое нешто точно се претставува себеси, и она што му претходело,
И дека вистината вклучува сè и таа е збиена, токму колку шти е збиен и просторот,
И дека не постои пукнатина или вакуум во целокупната вистина - туку дека сè е вистина без исклучок;
Па отсега јас ќе појдам да славам сè што гледам или сум,
Ќе пејам и ќе се смејам, и нема да одречувам ништо.

Волт Витмен

Една ноќ...

една ноќ девојката е видена како отклучува врата за да влезе во огледалото по нејзиниот врат се спушта водопадот од погледи и таа не знае дали да ја сврти главата на север таа е заробена во своето тело кое се вжештува како сонце една ноќ девојката го премолчува шепотот и ме допира со прстите таа е забележана како бега во темнината со мојот кардиоваскуларен систем во ташната се потпира на ѕид го откопчува последното копче на кошулата видена е газела како ги прескокнува формалностите и виден е тигар што ритуално и се приближува една ноќ девојката се збогува со своите љубовници но видена е како мене ми посакува добро утро ги крева градите додека вдишува косата и паѓа во слапови преку грбот некој слушнал како прашувам за нејзиното име


сум го отворал капакот на окото една капка пот се создавала на челото еден атом воздух се проврел низ маичката таа добила желба за насмевка јас сум и ги погледнал ноктите музичарот направил безлична гримаса во чашата паднала кикиритка нашите погледи се сретнале на прозорецот удрила гранка случајно свиткана од минувач пивото во шанкот изврило петденарка паднала под масата и ќе биде пронајдена по неколку дена од друг човек таа погледнала во огледалото додека се прашувала што сум видел додека сум ја гледал


некој пријавил дека тишината е скршена и дека може да ја поправи само нејзиниот поглед некој обвинил дека несреќата не светот е обвиткана со фотокопирани отисоци на нејзините одбивања зборувал дека телото и го придржуваат со стапчиња од цимет некој соборил рекорд во размислување за нејзините зборови и во откривањето на малите знаци скриени во очите некој и зборувал долго за да и објасни нешта за кои зборовите само го заматуваат сознанието и изговарал гласови со мистично значење како да и фрла магија некој пред сите и признал тајна некој ја слушал како што се слуша шумот на празните радиофреквенции некој и ги гледал усните без да сфати што значат

Ивица Антески

Зошто не сум новинар?

Да се разбереме - јас СУМ новинар. Нема да бидам лажно скромен, мислам дека сум повеќе новинар од многумина на кои прво ќе помислите кога ќе ви спомнат новинарство во Македонија. Оние што се најновинари во Македонија, за жал, никој не ги ни знае, ниту ги почитува.

Јас им пружам рака - респект за секој од нив поединечно. Само тие си знаат што се доживуваат во бучкурушот наречен медиумски простор во земјава.

Додуша, денес веќе дури и читателската и гледачката публика има изместени критериуми за тоа што е тоа новинар. Тој збор е толку девалвиран што разни неписменковци и ебиветровци се самопрогласија за новинари, и разноразни блоголики порталчиња со крадени содржини се самопрогласија за медиуми. Денес секој може да рече јас сум новинар и секој сајт може да рече дека е медиум. Кој е критериумот?

Илузиите за независното новинарство - Ако некој „новинар“ ви каже дека е објективен и дека неговиот медиум е независен - кажи му „Немој да ме јебеш“. Онака ко Кили што и кажа на „новинаркана“.

И теоретски е невозможно медиумот да е независен - зависен е од рекламерите, зависен е од читателите, зависен е од газдата. Не е медиумот под стаклено ѕвоно, постои во општеството и зависи од него.

Истото важи и за новинарите - објективноста е илузија, ако еден новинарски производ се обиде да биде објективен ќе ви биде здодевен за читање - субјективнота им даваат живот на новинарските текстови.

Она што вистинскиот новинар би требало да се стреми да го постигне не е објективноста, туку професионализмот и балансираноста. За жал, многумина од оние кои се сметаат себеси за новинари и да го прочитаат ова нема да може да го сфатат.

Како пропаднаа медиумите - Веќе подолго време медиумите вршат самоубиство. Она што Рамбо Амадеус го кажа пред извесно време, а кое беше вистинскиот повод за постов е кажано одамна.

Televizija i novine su i tehnološki i moralno amortizovani. Što više gube na značaju, više insistiraju na uznemirujućim vijestima, teorijama zavjere i katastrofičnim scenarijima misleći da su ljudi još uvijek željni toga. U svom propadanju nisu primjetili promjenu u ljudskim potrebama. Novi senzibilitet, human i blag, koji se preko interneta širi planetom. Rambo Amadeus

Она што ми боде очи е дека ниту јавноста, ниту самите новинари не можат да сфатат дека се во илузија за тоа каква е природата на медиумите.

Прво, што е она што го продаваат? Првиот одговор ќе ви биде - информации. Неточно. Медиумите им продаваат читатели и гледачи на рекламерите. Ве молам посочете ми колку медиуми всушност живеат од продажба на информации на читателите. Доколку има такви, ќе ги препознаете по тоа што немаат реклами, туку парите ги добиваат со продажба на тиражите на читателите. Такви речиси и да не постојат.

Второ, самиот тој факт менува многу во природата на информациите. И јас се уште не можам да им се изначудам на новинарите, кои се интелигентни луѓе (во главно), како се уште не се охрабруваат отворено да зборуваат за тоа. Имено, новинарскиот производ нема за цел да го информира читателот/гледачот, туку да го привлече и да го натера да ги види и прочита рекламите. Продажбата на информации е онака успат, но не е главна дејност.

И немојте да се изненадите кога во весниците има се повеќе сензационализам. Сензационализмот во медиумот носи читатели, а читателите носат реклами, рекламите се приход - вистинското новинарство е само расход.

Трето, во такви услови, кога вистинското новинарство е само расход, сетете се кој би финансирал медиум кој сака да се занимава со вистинско новинарство. Само некој што има политички интерес...

Се уште верувате во медиумите? Јас не им верувам одамна, независно колку доблесни луѓе работат во нив.

Нештата што му недостасуваат на денешниот човек

1. Дисциплина - При примената на секое умеење се поставуваат некои општи барања, без оглед на тоа дали се работи за умешност во дрводелството, во медицината или за умешност во љубовта. Како прво, примената на умешноста бара дисциплина. Никогаш нема да бидам добар во ништо ако тоа не го сторам на дисциплиниран начин. Ако направам што и да е само затоа „што ми се допаѓа“, тоа може да биде убаво и забавно хоби, но никогаш нема да станам мајстор во тоа умеење. Меѓутоа, проблемот не е само во дисциплинираното спроведување на некое умеење (да речеме, вежбање секој ден по неколку часа), туку е тоа проблем на дисциплинираност во целиот човечки живот. Некој би можел да помисли дека за модерниот човек ништо не е полесно од дисциплината. Не поминува ли тој осум часа дневно на најдисциплиниран начин на работата која е строго рутинизирана? Меѓутоа, факт е дека човекот поседува многу малку самодисциплина надвор од сферата на работата. Кога не работи, склон е да биде мрзлив, да се опушти или, да употребиме поубав збор, да мирува. Самата таа желба за мрзливост повеќе е реакција против рутинизираниот живот. Токму затоа што е принуден осум часа дневно да ја троши својата енергија за цели што не се негови и на начин што не е негов, туку произлегува од самиот ритам на работата, тој се бунтува, а неговата понуда добива облик на инфантилно угодување на самиот себеси. Притоа во битката против авторитативноста тој станал недоверлив спрема секоја дисциплина, и спрема онаа што ја наметнал ирационален авторитет и спрема рационалната дисциплина која сами си ја наметнуваме. Без ваква дисциплина, меѓутоа, животот станува раздробен, хаотичен и му недостига концентрација.

2. Концентрација - Речиси не е потребно да се докажува дека за совладувањето на некоја умешност е потребна концентрација. Тоа добро го знае секој што се обидел да научи некое умеење. Сепак, концентрацијата во нашата култура е поретка дури и од самодисциплината. Напротив, нашата култура води кон растресен и дифузен начин на живот, каков што одвај се наоѓа каде и да е на друго место. Човекот работи многу нешта одеднаш: чита, слуша радио, разговара, пуши, јаде, пие. Човекот е потрошувач со отворена уста, желен и подготвен сè да проголта - слики, пијалак, знаење. Тој недостиг на концентрација јасно се покажува во нашата тешкотија да бидеме насамо со себеси. Да седиш мирно, без разговор, без пушење, читање, пиење, за мнозинството од луѓето е невозможно. Те стануваат нервозни, нестрпливи се и мораат да сторат нешто со своите усти и раце. (Пушењето е еден од симптомите на тој недостиг на концентрација: тоа ги вработува раката, устата, окото и носот.)

3. Трпение - Третиот фактор е трпението. И пак секој што кога и да е се обидел да совлада некоја вештина, знае дека трпението е потребно ако човек сака нешто да постигне. Тој што сака брзи резултати, никогаш нема да научи некоја вештина. Меѓутоа, за модерниот човек, да практикува трпение е толку тешко колку што му е тешко да вежба дисциплина и концентрација. Целиот наш индустриски систем го поттикнува токму спротивното: брзината. Сите наши машини се конструирани за брзина: автомобилот и авионот брзо нè пренесуваат на саканото место - и колку побрзо толку подобро. Машината што може да произведе исто количество за половина од потребното време вреди двапати повеќе од постарата и побавната машина. Се разбира дека постојат важни економски причини за тоа, но, како и во многу други аспекти, економските вредности почнаа да ги определуваат човечките вредности. Тоа што е корисно за машините, мора да е корисно и за човекот - тоа е логиката. Модерниот човек мисли дека нешто губи - време - кога не ги врши работите брзо. Па сепак, тој не знае што да прави со времето кое толку тешко го заштедува - освен да го убива времето.

И најпосле, за да ја совладаме која и да е вештина, тоа совладување мора да ни биде од најголема важност. Ако за ученикот умешноста не е нешто најважно, тој никогаш нема да ја совлада. Во најдобар случај ќе остане дилетант, но никогаш нема да стане и мајстор. Тој услов е нужен за умешноста на љубовта и за кое и да е друго умеење. Сепак се чини дека соодносот меѓу мајсорот и дилетантот значително повеќе отколку што е случај со другите умеења.

Морам уште нешто да наспоменам во врска со општите услови за совладување на умешноста. Човекот не ја совладува умешноста директно, туку, така да речам индиректно. Човекот мора да научи многубројни други и навидум неповрзани нешта пред да почне да ја учи самата умешност. Столарскиот чирак учи како да го струже дрвото; еден ученик по пијано почнува со вежбање на музичката скала; ученикот по Зеновата умешност во стрелање со лак почнува прво со вежби за дишење. Ако некој сака да стане мајстор во која и да е умешност, целиот свој живот мора да го посвети на тоа, или со тоа да биде врзан. Човековата сопствена личност станува инструмент во совладувањето на умешноста и мора да биде секогаш подготвена, зависно од специфичните функции што треба да ги врши. Што се однесува до умешноста на љубовта, ова значи дека секој што се стреми да стане мајстор во таа уметност, мора да почне со вежбање на дисциплината, на концентрацијата и трпението во текот на секоја фаза од својот живот.

Ерих Фром

(текстот е извадок од книгата „Уметноста на љубовта“ на американскиот психолог Ерих Фром. Нумерацијата и меѓунасловите се мои - И.А.) 

паѓам

паѓам врз минатото како прав што се таложи
дрвениот косач и челичната месечина
поминуваат низ времето како
чешел облак по облак
небото ја цеди болката како да гради ѕидови околу
твојот кревет се таложам упорно како сонот од
кој никогаш не сме се разбудиле
таа мисла што ми ја скршила перницата

паѓам како ноќ се таложам како
молња која поминува низ небото како
игла трепка по трепка
таа капка на образот што те заградила околу себеси

Ивица Антески

Опивајте се

Треба секогаш да се биде пијан. Се е тука: тоа е единственото прашање. За да не го чувствувате страшниот товар на Времето што ви ги крши плеќите и ве свиткува кон земјата, треба да се опивате без престан.
Но со што? Со виното, со поезијата или со добродетелта, според вашата волја. Но опивајте се.
А ако некогаш, на скалите од секоја палата, врз зелената трева на некој ендек, во тажната осаменост на вашата соба, се разбудите, откако пијанството се намалило или исчезнало, прашајте го ветрот, бранот, ѕвездата, птицата, часовникот, сето она што брза, сето она што јачи, сето она што кружи, сето она што пее, сето она што зборува, прашајте го колку е часот; и ветрот, бранот, ѕвездата, птицата, часовникот ќе ви одговорат: „Време е да се опијаните! За да не бидете робови измачувани од Времето, опивајте се; опивајте се без престан! Со виното, со поезијата или со добродетелта, според ваша волја.“

Шарл Бодлер

Учам...

Учам да пуштам долга коса
учам да пуштам брада учам да
исчезнувам во општеството од време
на време ме посетуваат службите
за бричење и службите за шишање
ме подбричуваат ме потстрижуваат ме
учат да ги исфрлам од употреба
зборовите што значат чисто
самољубие ме подбричуваат
со уверувањето дека насекаде
ме следат невидливи растенија

Ме потсетуваат дека во
автобусот со број 24 до
мене седи еден безгрижен
бог
потоа останувам во општеството
во автобусот во природата недоучен
како се пушта коса или воопшто
како се пушта брада во
мислите ми останува
сликата на нож вбоден во
парче овчо сирење

Ивица Антески

(песнава е првпат објавена 1999 година во мојата втора стихозбирка „Растителни квадратни корени“)

урбана афродита

кога те прашувам
како си тоа е за
твоите рамења тешки
како музика а кога
ти велам дека не сме се
виделе предолго мислам
на твоите уснички
испапчени како неотворена
бомбона мојата констатација
дека си ослабела е за
твојот врат од кој ми трнат усните и мојата
забелешка дека си
сменила фризура е поради
газето толку нежно и
посакувано поканата на
кафе е поради стомачето
и нежните влакненца на него
а проверката на мобилниот
запомнување на твоите прстиња
што би ги бакнувал
додека мижиш земјотресно

ништо од тој банален разговор
не е како што изгледа
дури ни ти во таа сцена
не си сосема обична
урбана афродито

Ивица Антески

Ти се возбудуваш...

Ти се возбудуваш толку прекрасно толку чудесно
стануваш заразна за ноќта
ти милувајќи се се возбудуваш толку прекрасно
толку чудесно толку твојата блага уста го шепоти
моето име што станувам апстрактен од петиците
до главата толку станувам чудесен што
ти почнуваш да се возбудуваш
целата прекрасна и чудесна
во твојата црвена пеперуга си го слушам
името како во школка да наоѓам бисер

Ти се возбудуваш толку прекрасно толку чудесно
ти се возбудуваш секогаш далеку секогаш пријатно
и секогаш јас се возбудувам толку прекрасно толку
чудесно ти самата се вљубуваш толку возбудено
толку страсно толку себично ме сакаш
ти си толку чудесна
толку природна

Ивица Антески

(песнава е првпат објавена 1998 година во мојата прва стихозбирка „Физиката на грозјето“)

Број до десет... Зошто токму десет?

Пештерата на дланките, Аргентина, нацртани пред 13.000-9.000 години

Имаме пет прсти од коишто еден, палецот, е поставен наспрема останатите. Сите тие сосема добро ни служат. Сепак, мислам дека подеднакво добро би ни служеле и пет прсти и палец или три прсти и палец, односно, пет прсти и два палци. Распоредот на прстите на човечката дланка за кој обично сметаме дека е природен и непобитен, воопшто не претставува суштински најдоброто решение. Ние имаме пет прсти на дланката само затоа што потекнуваме од риба од периодот девон која имала пет фаланги или коски на перките. Кога, по некоја случајност, би биле потомци на некоја риба што имала четири или шест фаланги, би имале на секоја рака четири или шест прсти, сметајќи притоа дека токму тој број е најприроден. Ние имаме аритметика заснована на бројот десет само поради тоа што имаме десет прсти на двете дланки.

- Карл Саган

Репринт на мојата роденденска колумна од пред девет години

Денес ми е роденден. Добар повод да ја реобјавам мојата колумна од 14 септември 2006 година што излезе во Шпиц, ден по мојот 30-ти роденден. Беше насловена „Сакам да живеам вечно“.

Вчера ми беше роденден. Веќе никогаш до крајот на светот нема да имам број на години што започнуваат со двојка. Влегувањето во нова цифрена декада од животот ме натера да размислам за неколку нешта, за тоа што сум постигнал и тоа што не сум постигнал, за тоа што сум сакал и за тоа што не сум сакал да ми се случи и за тоа, што од сето тоа станало реалност. За имагинацијата и за стварноста, за соништата и за она што го правиме на јаве.

И, како и секогаш кога размислуваме за такви „големи” нешта, сфатив дека и не биле толку големи, колку сум бил ништо, мравка, безначаен трошач на воздух и на гравитација. Видов колку моите лични проблеми биле исти со оние на другите и колку моите амбиции не се разликувале од оние на моите врсници. Има ли подобра илустрација за тоа од песната „Новиот век” на Александар Кирковски, еден од моите омилени поети од мојата генерација (за жал, недоволно валоризиран од зачмаената ни поетско-критичарска сцена)?

Еве ја во целост, (со негова усна дозвола да не ја употребам во политички контекст:).

Новиот век ќе го дочекам
без објавена збирка раскази,
без персонален компјутер со пристап на интернет
без диплома за завршено високо образование
и без сериозна врска.
Новиот век ќе го дочекам
без решение за работен однос
со терапија која не дозволува консумирање алкохол
и без надеж дека ќе го откријам вистинскиот идентитет
на Виктор Батакоја.
Новиот век ќе го дочекам
без партиска книшка
без да го видам Амстердам
со непрочитан Хазарски речник
и без да & се јавам на С.
и да & кажам дека сe уште
го мислам она што сум & го рекол.
Новиот век ќе го дочекам
убеден дека моите долги песни
не почнале да се скусуваат
дека СФ-от не може да ја замени фантастиката,
и дека е во ред што не & се јавувам на С.
Новиот век ќе го дочекам
без десен ретровизор на мојот автомобил,
без наклонетоста на некогашните девојки
упорен во намерата да престанам
со театрално интерпретирање
на сопствените стихови.
Новиот век ќе го дочекам навреден
што нема да го проследам во целост
за да можам по неговото завршување
да дадам неколку зајадливи констатации
како во случајот со неговиот претходник.

Можеби не се препознавам во сe, но голем дел од овие констатации се однесуваат и на мене. Новата декада ќе ја дочекам неоженет, без автомобил, без сопствено место за живеење, без диплома за завршено високо образование, без партиска книшка... како и илјадници други. Ако притиснеш да направиш едно нешто, ќе ти се излизга од рацете нешто друго. Треба да можеш да правиш сто работи истовремено, да си вистински жонглер, за да можеш да живееш нормално.

Вчера му беше роденден и на Дејвид Холер, еден мој пријател од Сан Франциско, поет и музичар со кого имаме многу слични нешта: поезијата, бендовите, браќата-тапанари во бендовите, денот на раѓање и уште серија други ситници што случајно ги откривме пред неколку години кога се запознавме на Струшките вечери на поезијата. Само што тој е десет години постар од мене. Можам да замислам како се чувствувал кога сфатил дека веќе никогаш нема да има број на години што почнуваат со тројка. Како се свртел наназад и си размислувал, барем една секунда го направил тоа, пресметувал, мерел, додавал и одземал... како што и сите ние правиме понекогаш.

Тоа се оние моменти кога патникот се качува на највисокото место за да види до каде стигнал и што уште му преостанува, кои големи нешта на неговиот пат минале, а кои треба допрва да ги очекува. Независно дали човек има повеќе иднина од минато, или минато од иднина, ако е тоа воопшто можно да се знае или да се претчувствува. Независно дали следниот голем настан во животот ќе биде женачката или умирачката. И какви се тежини ќе мора да носиме по тој пат. И, видиш, од горе, од височинките, ќе ги забележиш и другите патници со кои по патот сте се туркале ваму-таму пречејќи си или потпирајќи се еден со друг, во поинакво светло. Ќе видиш дека нивниот товар е голем колку и твојот и дека можеби не си најголемиот страдалник како што си мислел.

Колку само сите носиме исти планини, колку си се распнуваме секој ден на исти крстови, а, сепак, не можеме да го видиме тоа? Колку нашите лични планини се најтешки и колку нашите лични распнувања се најболни? И колку во тоа слепило, во сенката на сопственото себељубие, не сфаќаме дека во суштина сме расипливи, со изминлив рок на траење?

И по ваквите филозофско-онанирачки егоконтемплации ги прашав некои од најблиските што мислат за животот и за смртта, за минувањето на времето што го имаат. Ме интересираше дали како и мене сите сакаат да живеат вечно. Не знам само дали затоа што се свесни дека тоа практично е неможно, или затоа што навистина го мислат тоа, многумина од нив ме сепнаа со одговорот: „Не, што ќе ми е да живеам вечно. Тоа ќе биде здодевен живот”. „Не ми треба да живеам вечно. Подобро да живеам убаво, отколку долго”.